Çocuk ve Gençlerde Madde Bağımlılığı

Günümüzde, kız erkek birçok çocuk ve gencin uyuşturucu, madde bağımlılığı ve alkol bataklığında olduğu herkesin mâlumu. Okul önlerini kendilerine mesken edinen çetelerin öğrencilere uyuşturucu pazarlamaları, trajediyi daha da büyütüyor.

Kimler Uyuşturucu Kullanıyor?

Uyuşturucu madde kullanımının, karar verme yeteneği kaybedildiğinde ortaya çıktığını belirten Prof. Dr. Arif Verimli, uyuşturucu konusunda önemli bilgilere değiniyor. “Bu yöndeki bağımlılar parçalanmış ailelerden çıkar” düşüncesinin doğruyu yansıtmadığını belirten Verimli, “Huzursuz ve mutsuz bir ailenin çocuğu da ailesi yanında olduğu halde risk altındadır” diyor ve ekliyor: “Gencin uyuşturucu madde kullanan insanlarla karşılaşması, onlardan ayrılma korkusu taşıması ve arkadaşları arasında birtakım olumsuz etiketlerden korkması gibi nedenler uyuşturucuya başlamasına sebep olabilir. Toplum kurallarına karşı gelen, hırçın tabiatlı, sinirli, uyumsuz ve davranış bozukluğu taşıyan kişiler madde kullanımı eğiliminde olabilir. Tam tersi sakin kişiler de madde kullanabilir. Madde kullanımı insanın karar verme yeteneği kaybedildiğinde ortaya çıkar.”
 

Boşanmış Aile Çocuklarının % 20’si Madde Bağımlısı

Boşanmış ailelerin çocukları arasında uyuşturucuya başlama oranının % 20 olduğunu kaydeden Prof. Dr. Verimli’ye göre, bu tür çocuklar sorunlarını uyuşturucunun çözeceğine inanıyor. Bir kısmı sorunlarına çözüm bulmak için uyuşturucuya başlıyor. Bazıları ise anne babaya duyduğu aşırı öfke ve kendinden öç alma duygusuyla uyuşturucuya alışıyor. Bu şekilde bilinç altında bir tür inanç biçimi meydana geliyor. Bir grup genç de ailede kabul edilmeme, suçlu bulunma, yargılanma, bilinçsizce yapılan yanlışlar, uyuşturucu kullanan grupların kendisine ailesinden daha fazla değer vermesi gibi nedenlerle uyuşturucuya başlama eğilimi gösteriyor. Bu tür kişiler genelde, “anne babanın ve toplumun kaidelerine uymayan çocuk” görüntüsü çiziyor. Arkadaş çevreleri bu gençlerin önüne bir tercih koyuyor: “Şunu bir dene, bak biz kullanıyoruz, bize zararı yok” diyor. 

Prof. Verimli sözlerine şu şekilde devam ediyor: “Bireyin kendi iç dünyasında davranışlarını haklı, toplumu da yanlış gösterecek ipuçları bulabilirsiniz. ‘Anneme, babama kızıyorum çok sevdikleri evlatlarını yani kendimi öldüreceğim’ mantık örgüsünün etkenliğini görebilirsiniz. Anne ve babaların çocuklarını uyuşturucudan uzak tutmak için önce kendi iç dinamiklerini sağlam tutmaları gerekiyor. Çocuklarını yaşama iyi hazırlayarak, onlara örnek olabilmeli ve iyi bir davranış kalıbından geçen çocuk yetiştirmeliler.”
 

Ebeveynler Nasıl Bir Tutum İzlemeli?

Çocuklara uyuşturucunun zararlarından bahsederken ailelerin ergenlik psikolojisini mutlaka dikkate almaları gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Verimli, aşırı sevgi ve korunmaya alınan çocukların da uyuşturucu kullanımında risk altında olabileceğini kaydediyor. Bu tip çocukların hayatın gerçekleriyle karşılaşmadığını kaydeden Verimli, “Çocuğun evde kıymetli olmasının yanında geleceğe de en iyi şekilde hazırlanması gerekir. Çocuğa verilen kıymet onu aşırı koruma altına almak demek değildir. Çocuklara uyuşturucunun zararı anlatılırken, ailesi onun ergenlik psikolojisini mutlaka dikkate almalı. Ebeveynler çocuğuna ders verir şekilde davranmayıp, denge gözetmeli. Önemli olan çocuğa ne kadar para verildiği değil, onunla ne ölçüde uzlaşıldığıdır. Çok parası olan çocukların uyuşturucuya başladığı bilgisi ise sanıldığının aksine doğru değildir. 

Anne ve baba çocuğun arkadaş çevresini reddederek ona fikirlerini kabul ettiremez. Çocuğun arkadaş çevresini izlemeli fakat ona direkt olarak müdahale etmemeli. Çocuklarını, arkadaşını iyi seçebilecek bilgilerle donatmalı. Önce çocuğun gönlünü kazanıp ona arkadaşlığın ne olduğunu anlatarak o çevreden nasıl bir zarar gelebileceğini somut örneklerle izah etmeli. Çocuk hâlâ o çevreden kopmuyorsa onu bir psikiyatra göstermeli ...” diyor.

Bağımlılık Neden Gençleri Hedef Alıyor?

Uyuşturucu ve alkol bağımlıları bu tür maddeleri kullanmaya genellikle genç yaşta başlıyor. Bunun çok sayıda psikolojik nedenleri bulunuyor. Gençlik, değişim ve toplumda yer edinme dönemidir. Genç, birey olarak doğumundan itibaren birlikte olduğu anne ve babasından bağımsız hale gelirken, arkadaşlarına bağlanıp onların baskısına açık hale gelir. Bu dönemde kimlik gelişimi gerçekleşir ve toplumsal roller belirginleşir. 

Anne ve babadan bağımsızlaşma doğal sürecinde genç, davranışlarını bulunduğu sosyal bir grup içinde düzenlemeyi dener. Gruptan dışlanmak, bir genç için gurur kırıcıdır. Sigara, alkol ya da herhangi bir uyuşturucu kullanımı, o grubun elemanı olmanın bir şartı gibiyse, gruptaki yerini kaybetme ya da alay edilme endişesi o anda ona uyuşturucunun etkilerinden daha ağır gelebilir. Bu nedenle grup etkileşimlerini dar kapsamlı düşünmemek gerekiyor. Okul döneminde ise gencin doğrudan yakın arkadaş olmadığı ama ortamda baskın bulunan diğer kişilerin tutumları da davranışlarını yönlendirmede etkili olabiliyor. Gençlikte farklı bir boyut kazanmaya başlayan kız erkek ilişkileri ve bu ilişkiler içindeki duygusallık, kendini kabul ettirme çabası ve çekici görünme isteği de gençlerin madde kullanımı tutumunu yönlendiriyor.

Uyuşturucudan Alıkoyan En Önemli Etken “Aile”

Aile, toplumun en küçük kurumu ve hücresidir. Gençleri uyuşturucudan korumada en büyük görev aileye düşüyor. En başta anne ve baba, çocuklara örnek olmalı. Öncelikle çocuklarının her türlü sıkıntı ve problemlerini kendilerine açma ortamı sağlamalı. Psikiyatr Prof. Dr. Sefa Saygılı, alınan tüm önlemlere rağmen çocuğunun uyuşturucu kullanıp kullanmadığından emin olmak isteyen ailenin dikkat etmesi gereken önemli ayrıntıları şöyle sıralıyor: 

“Eve gelmeyen çocuk gerçeği gizlemek için yalan söyler. Bazan da o gece nerede olduğunu ve neler yaptığını hatırlayamaz. Sakin biri olarak tanıdığınız çocuk âniden sinirli ya da aşırı vurdumduymaz bir kişiliğe bürünür. Okuldan kaçmaya başlar. Özellikle öğle saatlerinde, uyuşturucu aldıktan sonra sık sık okuldan kaçmasıyla dikkat çeker. Eski arkadaşlarıyla pek görüşmeyerek yeni arkadaşlar edinir. Bu arkadaşlar genelde yaşça ondan büyük olur.”

Uyuşturucunun Belirtileri

• Ten rengi sararmaya başlar

• Yüzü solar

• Gözleri çukurlaşır

• Bakışları anlamsızlaşmaya başlar

• Uyku saatleri değişir

• Gündüzleri uyuma ihtiyacı duyarken geceleri uyuyamaz

• İştahı azalır

• Devamlı kilo kaybı yaşar

• Çevresindekilerden sürekli para ister

• Para bulamadığında alabildiğine hırçınlaşır

• Okuldaki başarısında âni düşüşler gözlenir

Uyuşturucu bağımlılığından kurtulmak her şeyden önce güçlü bir irade ve üstün bir gayret istiyor. Kişi istekli ve gayretli ise bağımlılıktan kurtulabiliyor. Ailenin yanı sıra çocuğun kendisine de düşen bazı görevleri olduğuna dikkat çeken Psikiyatr Saygılı, gençlerin gerçek sevgi ve mutluluğu kendi evlerinde bulabileceklerini kaydediyor:
 

Gençler Maneviyatı Güçlü Tutmalı

“Gençler kötü arkadaş grubundan uzak durmalı, boş zamanlarını yararlı şekilde değerlendirmeli. Maneviyatını güçlü tutmalı. Okuma, spor, kültürel etkinlikler gibi faydalı meşguliyetler edinmeli. Gençlikte yaş gereği problem teşkil eden tutumlarda bulunulabilir. Bu nedenle büyüklerin uyarıları dikkate alınmalıdır.”

Gençlerimizi, uyuşturucu kültürünün filizlendiği meyhane, birahane, pub, diskotek, kahvehane ve kumarhane gibi yerlerden uzak tutulabildiğimiz oranda onların sağlıklı yetişmesini sağlayabiliyoruz demektir. Onlara millî manevi değerlerimizi öğretmeli, kendisiyle ve inançlarıyla barışık olarak büyümelerini sağlamalıyız.

Çocuğunun uyuşturucu kullandığından şüphelenen aile soğukkanlı olmaya çalışmalı. Evladını karşısına alıp samimi olarak konuşmalı ve tedavisi için onu ikna edecek gerekli kliniklerle iletişime geçmeli.

Aşağıdaki kaynaktan faydalanılmıştır:
Çocuk Eğitiminde İlk Adımlar - Derya Şahin