Mehir Nedir?
Mehir, nikâhta evlenme teklifine rızâ gösteren kadına verilmesi gereken mal veya paraya denir. Mehir, az veya çok olsun, verilmesi farzdır. Miktarından ziyâde, belirlenmesi ve verilmesi önemlidir.
Mehir, nikâhın şart veya rükünlerinden değil, nafaka gibi nikâhın gereklerindendir. Bu yüzden mehir belirlenmeden kıyılan nikâh geçerli olur ve kadın, kendi aile çevresindeki kadınların aldığı mehri almaya hak kazanır. Buna mehr-i misil denir.
Mehrin ne kadar olacağını nikâh esnasında belirlemek sünnettir.
Mâlikî mezhebine göre ise mehir nikâhın temel farzlarından biridir; onsuz nikâh akdi geçerli değildir. Böyle olunca, mehri çok ciddîye almalı, nikâh esnasında belirlemeli ve söz verilen miktar zamanında ödenmelidir.
Mehir görevi bilinmiyor veya unutulmuşsa, kocanın üzerinde kadının bir hakkı olarak durmaktadır. Koca daha sonra bu hakkı ödemeli, mehir olmaya uygun bir şeyi hanımına vermelidir.
Günümüzde pek çok aile veya yeni yetişen gençler mehrin ne olduğunu bilmediklerinden nikâh esnasında hiç mehir konuşulmadan nikâh akdi yapılmaktadır. Özellikle resmî nikâhla yetinen aileler bu vazifeyi ihmal etmektedir.
Belediye memuru mevcut kanunlara göre nikâh merasimini icra etmektedir. Bazı noksanları ile birlikte bu nikâh geçerlidir. Karı koca olmak için yeterlidir; ancak mehir gibi noksanları sonradan giderilmelidir.
Mehrin Hükmü
Mehir farzdır, farziyeti Kur’an’la sabittir. Ayette, “Kadınlara mehirlerini gönül rızâsı ile verin” (Nisâ 4/14.) buyrulmuştur.
Neler mehir sayılır?
İslâm’da satışı veya kullanışı yasak olmayan her çeşit mal mehir olabilir.
Mehir, günün şartlarına göre değerli olan, kadının ihtiyacını gören bir mal, para veya eşya olmalıdır. Ev, arazi, araba gibi şeyler de mehir olarak verilebilir.
Mehrin Miktarı
Mehrin en çok miktarı için bir sınır getirilmemiştir. Mehrin en az miktarı ise 10 dirhem gümüş veya bunun karşılığıdır. Günümüzde 10 dirhem yaklaşık 30 gr. gümüştür. Bu miktardan daha az mehir belirlenemez. Belirlenmişse 10 dirheme tamamlamak gerekir. Şunu da hatırlatalım ki, Hz. Peygamber (s.a.v) devrinde 10 dirhem yaklaşık iki kurbanlık koyun bedeli idi. Mehrin en azı buna göre hesaplanırsa daha isabetli olur.
Mehir, göstermelik olmaz. Koca veremeyeceği veya vermeyeceği şeyi mehir olarak söylememelidir. Bazı yörelerde çok yüksek mehir söylenir, halka öyle ilân edilir, fakat söylenen şeyin çok azı verilir. Buna gerek yoktur.
Mehirle, kadının şerefi ölçülmez. Mehir kadına hürmetin ifadesidir, fakat asla değerinin karşılığı değildir. Cennet kadınları içinde övülen Hz. Fâtıma (r.ah) annemiz evlenirken kocası Hz. Ali (r.a) kendisine zırhını mehir olarak vermiştir.
Mehrin Çeşitleri
Mehir ne zaman verilir? Mehir iki çeşittir.
1. Miktar ve Ödeme Şekli Belirlenen Mehir
Nikâh esnasında miktarı ve verilme şekli belirlenen mehir. Bu mehrin hangi cins maldan olacağı miktarında kadın ile erkek anlaşmış olurlar.
Bu mehir ödenmesi yönüyle iki kısma ayrılır:
a) Nikâh akdi kıyılırken peşinen ödenen mehir. Buna fıkıh kitaplarımızda mehr-i muaccel denir.
b) Daha sonra verilmek üzere belirlenin mehirdir. Bu tür mehire de mehr-i müeccel denir. Sünnet olan uygulama, mehri nikâhla birlikte vermektir. Ancak buna imkân olmazsa daha sonraya bırakılması câizdir.
Böyle bir mehir için tarih belirlenmişse, vaktin girmesiyle kadın mehri almaya hak kazanır ve hemen verilmesi gerekir. Tarih belirlenmemişse boşama veya vefat halinde ödenmesi icap eder.
2. Örfe Göre Belirlenen Mehir (Mehr-i Misil)
Nikâh akdi yapılırken mehir hiç konuşulmaz veya usulüne uygun bir şekilde belirlenmezse kadının emsaline bakılarak bir mehir takdir edilir. Buna emsal mehir ve mehr-i misil denir. Bunda evlenen kadının örfü ve çevresi belirleyici olur.
Bunun için evlenecek olan kadının babası tarafından en yakın hısmı olan kız kardeş, yeğen veya hala gibi kadınlardan, yaş, ahlâk, bilgi, güzellik, dindarlık, bekârlık gibi niteliklerde benzeri olan kadınların daha önce evlenirken aldıkları mehir miktarı ölçü alınarak emsal mehir belirlenir. Kadının bu niteliklerde dengi olan bir hısmı bulunmazsa yabancılardan emsal alınır.
Kadın Ne Zaman Mehrin Tamamına Hak Kazanır?
Kadın şu hallerde mehrin tamamına hak kazanır:
-
Cinsî ilişki vuku bulunca.
-
Bundan önce koca vefat edince.
-
Sahih halvet meydana gelince.
Kadın Ne Zaman Mehrin Yarısına Hak Kazanır?
Kadın, cinsî ilişki ve sahih halvetten önce boşanırsa belirlenen mehrin yarısına hak kazanır. Konu ile ilgili Kur’ân-ı Kerîm’de şöyle buyrulmuştur:
“Evlendiğiniz kadınları mehir tayin ettiğiniz halde temas etmeden boşarsanız tayin ettiğiniz mehrin yarısı onundur.” (Bakara 2/237.)
Mehrin Düşmesi
Cinsî ilişki ve sahih halvetten önce boşama dışında, kadın tarafından bir sebeple ayrılık meydana gelirse mehir düşer. Örneğin, kadın dengi olmayan biriyle evlendiğinde velisinin itirazı üzerine hâkimin evlenmeyi feshetmesi durumunda mehir düşer, kadına hiçbir şey ödenmez.
Aşağıdaki kaynaktan faydalanılmıştır:
Kadın ve Aile İlmihali - Doç. Dr. Dilaver Selvi
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)