Tavaf Nedir ve Kaç Çeşit Tavaf Vardır?

Tavaf, lugatta “ziyaret etmek ve bir şeyin etrafında dolanmak” manasınadır. Tavaf edene “tâif” ve tavaf edilen yere de “metâf” denir.

Dinî bir terim olarak tavaf, Kâbe’nin etrafında yedi defa dönmekten ibarettir. Şöyle ki:

Kâbe’nin güney tarafındaki bir köşesine Rüknülhacerülesved ve diğer köşesine Rüknülyemânî denir. Rüknülhacerülesved’de, Hacerülesved denilen mübarek bir taş vardır ki tavafa buradan başlanır. Beyt-i Muazzama sola alınarak Kâbe’nin kapısına doğru gidilmek suretiyle beytin çevresinde dolaşır. Böylece Hacerülesved’den başlayarak yapılan bir dolaşım yine orada tamamlanmış olur. Buna bir “şavt” denir. Aynı şekilde yedi defa yapılan şavt ile tavaf biter.

Tavaf, bir nevi namazdır. Allah Teâlâ’ya heyecan ve muhabbetle yapılan tâzimin bir nişanesidir. Allah’ın arşı etrafında dolaşan kutsal meleklerin hallerine bir benzeyiş şeklidir.

Kâbe-i Muazzama, bu yaşanılan âlemde, göremediğimiz melekler âlemindeki ilâhî makamın bir görüntüsü yerindedir. Bu maddi beytin çevresindeki beden hareketleri, melekler âleminde arş çevresinde yapılan ruhanî hareketlerin birer işaretidir.

Gerek tavafa başlarken ve gerek tavaf esnasında Hacerülesved’in önüne her geldikçe ona karşı durulur. Namaza durur gibi eller kaldırılır, tekbir ve tehlil getirilir. Mümkünse öpülür veya eller sürülür. Bu da mümkün değilse, yalnız ona karşı eller yukarı kaldırılır, işaret yapılır ki buna istilâm (selâmlamak) denilmektedir.

Hacerülesved’e böyle el koymak, yüce Allah’a ibadet ve itaat etmek üzere söz vermenin ve bunda kararlı olmanın bir nişanı demektir.

Tavafın Çeşitleri

Tavafın çeşitleri beş kısımdır:

1. Kudûm Tavafı: Taşradan Mekke-i Mükerreme’ye varılınca ilk yapılan tavaftır. Bu tavaf, âfâkî (mîkat dışından gelenler) için sünnettir. Buna tavaf-i likâ da denir.

(İmam Mâlik’e göre bu tavaf vâciptir.)

2. Ziyaret Tavafı: Arafat’tan döndükten sonra yapılan tavaftır. Buna “tavaf-ı ifâza” da denir. İşte haccın iki rüknünden biri bu tavaftır ki dört şavtı farzdır.

3. Sader Tavafı: Hac esnasında Mina’da taşlar atıldıktan sonra, Mekke’ye inilince yapılan tavaftır. Buna “veda tavafı” da denir. Bu tavaf, mîkat dışından gelenler (âfâkîler) için vâciptir. Bununla hac işleri (menâsik) tamamlanmış olur. Hacılar bu tavafla Kâbe’ye veda ederek vatanlarına dönmeye başlarlar.

(Bu tavaf, Şâfiîler’de vâcip veya sünnettir.)

4. Nâfile Tavaf: Mekke’de bulunan müslümanların Kâbe etrafında zaman zaman yaptıkları nâfile tavaftır. Böyle bir tavaf, mîkat dışından gelenler için, nâfile namaz kılmaktan daha faziletlidir. Çünkü onlar her zaman bu şerefi elde edemezler.

5. Umre Tavafı: Bunun dört şavtı umrenin rüknünden olan tavaftır ki her hâlükârka lazımdır. Bunun yerine başka bir şey geçemez. Umrede kudûm tavafı ile sader tavafı yoktur. Umreye ihramla başlanır, tıraş olmak veya saç kısaltmakla umreye son verilir.

Tavaf esnasında tekbir ve tehlil getirilir, salât ve selâm okunur. Tavafta şavtları arka arkaya yapmak şart değildir. Bu tavaf henüz tamamlanmadan namaz için veya abdesti tazelemek için bırakılsa tavaf bozulmaz. Geri kalan kısım sonra tamamlanabilir. Tavaf sırasında kadınların erkeklerle aynı hizada bulunmaları tavafı bozmaz.


Aşağıdaki kaynaktan faydalanılmıştır:
Ömer Nasuhi Bilmen - Büyük İslâm İlmihali