SORU:
Merhaba,
Benim oğlum 8 yaşında, küçüklüğünden beri içine kapanık ve sessiz bir çocuk. Okula başladıktan sonra arkadaşlarıyla pek iletişim kuramadı. Tek çocuk olmasından kaynaklandığını düşündük. Evde kendi kendine konuşup odasında oyun oynuyor. Normalde sakin olmasına rağmen kendi kendine oyun oynarken çok hırçın ve öfkeli sözcükler kullanıyor. Oyuncaklarını kırıp, aldığımız boya kitaplarını karalayıp yırtıyor. Çoğu zaman oyuncaklarını kırılmış halde yatağının altına sakladığını görüyorum. Geçenlerde evde başka oyuncaklar buldum. Kuzeninin oyuncaklarını almış, odasında saklamış. Bunu neden yaptığını sorduğumda cevap vermedi. Kuzeninden izinsiz almaması gerektiğini, bu şekilde davranmasının yanlış olduğunu anlattım ama ağlayarak bağırmaya başladı. Beni dinlemeyip kaçmaya çalıştı. Ben aslında bu hareketi onların oyunlarını bozmak için yaptığını düşünüyorum. Ona “Oyuncakları çalmışsın” gibi bir şey söylemedim ama bu hareketi alışkanlık haline getirmesinden çok korkuyorum.
Sizce bu konuda nasıl davranmalıyım? Oğlumun arkadaşlarıyla sağlıklı iletişim kurabilmesi için neler yapabiliriz?
CEVAP:
Merhaba,
Çocukların yeni tanıştıkları kişilere karşı mesafeli bazen de tepkili davranmaları birçok ebeveyn için sorun gibi görünse de aslında normaldir. Çocuk büyüyüp, farklı sosyal ortamlara girdikçe, akran çevresi geliştikçe bu davranışlar azalır. Ancak oğlunuzda anlattığınız gibi içe kapanıklığa başka sorunlar da eşlik ediyorsa bunun üzerinde durulması gerekir.
İçine kapanık, sessiz, fazla konuşmayı sevmeyen insanlardan oluşan bir kişilik tipi olduğu herkesçe malumdur. Bununla beraber çocukların içe kapanmasında büyük rol oynayan en önemli etken hatalı ebeveyn tutumlarıdır. İlk çocukluk döneminde sürekli kendisine “hayır” denilen, eleştirilen, aile içinde kendisini ifade etmesine yeterince fırsat tanınmayan çocukların bazıları agresif davranışlar sergileseler de çoğunluğu içine kapanır. Eleştiriyi biraz açacak olursak, yaptıkları onay görmeyen, beğenilmeyen ve yaptığı her şeyi mükemmel yapması beklenen çocuklar da bu kategoridedir.
Ailenin bazı baskıcı davranışları, fiziksel veya duygusal şiddet uygulaması da içine kapanmayı tetikler. Ayrıca çocuğa küçüklüğünden itibaren yaşına uygun sorumluluklar verilmeyip ilkokula başlamasıyla beraber ondan çok şey beklenmesi çocuğun kaygılarını attırır ve başkalarıyla iletişimini bozar. Ek olarak çocuğun çok küçük yaştan itibaren arkadaşsız kalması, akranlarıyla yeterince zaman geçiremeyip sürekli yalnız ve izole bir halde olması da içine kapanmaya sebep teşkil eder.
Çocukların 4-5 yaşında okul öncesi dönemde kendi kendine konuşması ya da hayali arkadaşlıklar edinmesi normaldir ama 8 yaşta bunun devam etmemesi gerekir. Oğlunuzun oyuncaklarını kırıp kitaplarını karalayıp yırtması, oynarken hırçın ve öfkeli sözcükler kullanması, başkalarının oyuncaklarını alması, yaşadığı ve ifade edemediği iç gerginlikleridir. Bunları odasında saklaması ise sizin ondan beklentinizin yüksek olduğunu ve çocuğun kendisini baskı altında hissettiğini akla getirir. Önlem alınmadığı takdirde bu davranışlar artarak devam edebilir ve hoşunuza gitmeyen yeni davranışlar eklenebilir. Ancak bu davranışlara fazla eğilmeden sorunun asıl kaynağına odaklanmak daha doğru olur.
Öncelikle oğlunuzun yaşadığı gerginliklerin azaltılıp, anne babayla olan iletişimini güçlendirme üzerinde durulması gerekir. Bunun için anne baba olarak sizlerin çocuğun gelişim dönemleri ve aile içi sağlıklı iletişim hakkında okuyup araştırmanız ve bilgi sahibi olmanız çocuğunuza karşı ortak ve doğru tutum sergilemeniz açısından önem taşır.
Bu arada anne baba arasında yaşanan gerginlikler de çocukları oğlunuzun yaşadığı tarzda sorunlara iter. Ailenizde bu tip sorunlar varsa, önce bunların giderilmesi gerekir. Cinsiyeti erkek olduğu için özellikle babanın doğru rol model olması önemlidir. Siz de oğlunuza başkalarıyla olan iletişiminizde doğru model olmaya çalışın. Babayla birlikte geçirdiği vakitleri iyi değerlendirin. Akranlarıyla oynayabilmesi için ona fırsatlar verin. Gerekirse zaman zaman oyunlarına dahil olun. Birlikte oynamanın kurallarını önceden belirleyin ve oyundan keyif almasını sağlayın. Oynaması için onu cesaretlendirin ama asla zorlamayın. Arkadaşlarıyla birlikteyken gösterdiği olumlu davranışlarını takdir edin. İletişim kurmak için çabaladığını gördüğünüzde onu destekleyin. Öğretmeninden ve sevdiği büyüklerinden de destek isteyin. Aile içinde de ona uygun, birlikte oynayabileceğiniz oyunlar bulun. Oyunda gösterdiği başarıyı övün. Yaşına uygun sorumluluklar verin. Yerine getirdiğinde “aferin” deyin.
Her ne kadar yeni bir sosyal ortama adapte olmak zor olsa da çocuklar bunun üstesinden gelebilecek yapıdadır. Gönlünüzü rahat tutun. Her çocuk, büyürken yeni ortamlara adapte olmak gibi zorluklarla karşılaşır. Bunlarla başa çıkarken güç aldığı temel, kendisine güven veren aile ortamıdır. Bilmediği şeylerle karşılaştığında aile büyüklerine danışma ihtiyacı hisseder. Aile içi sağlıklı iletişim de bu açıdan önem taşır. Güven veren aile ortamını ve ailede sağlıklı iletişimi koruduğunuz sürece, gönlünüzü rahat tutun, çocuklar zorlukların üstesinden gelebilecek yapıdadır. Selam ve dua ile…
Aşağıdaki kaynaktan faydalanılmıştır:
Semerkand Aile Dergisi Sayı:184 s.34