Bebekler ilk adımlarla birlikte büyüyüp çevrelerini daha iyi tanımaya başlarlar. Dünyayı merak edip her yönüyle keşfetmek isterler. İyi kötü hiçbir konuda fikir sahibi değildirler ve yaşadıkları dünyanın kurallarını öğrenmek isterler. Bu yüzden ortamlarını tanırken ona yol gösterici ebeveynlerinin ve keşiflerini destekleyici sınırlarının olması önemlidir.
Kafamda Deli Sorular
Küçük afacanlar dünyalarıyla ilgili yeni bir şeyler öğrenmeye can atarlar. Çevrelerini gözlemlemeye, tanımaya, sınamaya, olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurmaya, sınırları zorlamaya, afacanlıkta çıtayı yükselttikçe verilen tepkileri ölçüp tartmaya bayılırlar.
Her an uyanıktırlar; aylar önce gördükleri şeyleri bile unutmazlar, zamanı gelince kullanmayı beklerler sadece. Bu keşif sürecinde bilgi toplama, depolama, edinilen bilgiyi kullanma, yeni arayışlar, buluşlar derken oldukça yoğundurlar.
Kafalarında bir sürü soru işareti vardır: “Doğru olan nedir? Olumsuz olanı yaparsam çevrem ne tepki verir? Hâkimiyet kimde? Ne kadar ileri gidebilirim? Sınırları zorlarsam ne olur?” Tüm bu sorular bebeklerin büyüme öğrenme sürecinde yaşadıkları karmaşanın ürünüdür ve bu dönemi kolay ve sağlıklı atlatabilmek için “net” sınırlara ihtiyaçları vardır. Uyarılar, açık ve yetişkin cümleleri yerine yaşı küçük cümlelerle yapılmalıdır. Örneğin verdiğinizin krakerleri döken bir çocuğu sürekli “yapma, etme” diye uyarmak yerine, “Krakerleri kırmaya, dökmeye devam edersen onları kaldıracağım” gibi sonucu belli kurallar koymak önemlidir.
Kurallar genellendirilmemelidir. “O kalemle duvarları çizersen bir daha asla kalem vermem” gibi tutulamayacak sınırlar konulmamalıdır. Çerçevesi net kurallar; onaylanan, takdir gören, doğru olan davranışların da yolunu destekler. Robert J. Mackenzie Çocuğunuza Sınır Koyma isimli kitabında konuyla ilgili şunları söylüyor: “Yol işaretleri olmayan ya da çok az olan bir yolda gittiniz mi hiç? İnsanın kafası çok karışır. Ne yöne gideceğinizi bilemezsiniz. Yol gösteren işaretler olmazsa yanlış yola sapabilir, kaybolabilirsiniz. Onaylanan davranışların yolunu öğrenmeye çalışan çocuklar da aynen böyle hisseder. Sınırlar açıkça belirlenmiş ve tutarlı olduğu sürece çocukların bu yolu anlaması ve bu yolda ilerlemesi daha kolaydır. Belirsiz ve tutarsız sınırlar söz konusu olursa çocuklar yoldan çıkıp kaybolabilirler.”
Sınırlar Ebeveyn Çocuk İlişkisini Etkiler
Bebekler büyürken yetişkinlerle ilişkilerini konulan sınırlarla belirlerler. “Kim daha güçlü, kimin sözü daha üstün?” Bunların hepsini araştırma yaparak deneme yanılma yöntemiyle kontrol ederler. Gün için ebeveyniyle ilişkisinde yapmak istediğini yapar, anne babasının tepkisine bakar. Ebeveynin tavrı net değilse araştırmanın dozunu biraz daha artırarak kendi hâkimiyetini kurmaya çalışır. Fazla güç fırsatı verilirse bu gücü dengeli kullanamaz ve böyle alışır. Yaşı büyüdükçe çevresiyle çatışmaları da büyür. Bu yüzden ilk adımlarla birlikte kuralların ucu açık bırakılmamalı, her zaman tutarlı ve net olmalıdır. Hayatın ilk yıllarındaki bu araştırmalar çoğu zaman evde yapılır, evler ilk eğitim yeridir. Bebek; kontrolleri, durması gerektiği yeri, saygıyı, sevgiyi burada öğrenir. Onlar küçük öğrenciler, ebeveynler öğretmenlerdir.
Çocuklar dünyaya geldikleri ilk aylardan itibaren anne babalarına her anlamda güvenmek isterler. Konulan sınırlarla da o güveni hissetmek isterler. Örneğin iki buçuk yaşında henüz büyümeye başlamış, bebeklikten çocukluğa doğru ilerleyen bir küçük düşünün. Kendi yemeğini zorlanarak yiyen, altında tabure olmadan herhangi bir yere ulaşamayan ancak annesinin yardımıyla ellerini yıkayabilen… Bu kadar yardıma muhtaçken diğer yandan her istediğini ebeveynine yaptıran, ağlayarak ya da somurtarak onları kullanabilen; gücü küçücük yaşına rağmen eline almış, bu yüzden söz dinlemeyen küçük bir afacan düşünün. Bu hem çocuk hem de ebeveyn için rahatsızlık verici bir durum. Çünkü her ne kadar otorite ve şartları zorlasa da onun hissetmek istediği şudur: “Sen henüz çok küçüksün. Ben senin annenim/babanım. Güçlüyüm ve sorunların üstesinden gelebilirim. Bana güvenebilirsin. Sana doğru yolu öğretebilirim.” Sınırlar çocuğun sağlıklı gelişmesinde, karakterinin şekillenmesinde, ailesine güvenmesinde son derece önemlidir. Ve bu eğitim bebeklikten itibaren başlar.
Aşağıdaki kaynaktan faydalanılmıştır:
Bu Bebekler Bir Âlem – Semerkand Aile Yayınları