İnfodemi Nedir?

İnfodemi, bilgi kirliliği oluşturarak toplum psikolojisini olumsuz etkilemek, toplumsal kaos, korku ve panik oluşturmak, toplumsal bağışıklığımızı, direncimizi, güvenimizi ortadan kaldırarak kitlelerin ruh ve beden sağlığını bozmayı, belli bir düşüncenin peşinden sürüklemeyi amaçlayan bir salgın türüdür. 

Bu salgın, her türlü mücadeleyi sekteye uğratabilecek bir potansiyele sahip. Ama söz konusu sağlık olduğunda, iş çok daha ciddi neticelere varabiliyor. Bu konuda Dr. Semir Beyaz, şu açıklamalarda bulunuyor: 

“Sağlıkla ilgili konularda bilimsel gelişmeleri, gerçekleri ve yalanları ayırt etmek için dikkatli olmak gerekiyor. Anektodları bir yerlerden okuyup kendi nemalanacağı şekilde değiştirerek, insanlara anlatan bilimsel ahlaktan yoksun insanlar var. 3 tane doğru bilginin olduğu, 7 cümlenin yanlış olduğu toplamda 10 cümlelik bir bilgi, bilimsel açıdan sıfır eder. Yalan yanlış açıklamalar 3 tane doğru bilgiyle süslendiği zaman bilimsel olmaz.”

Bilmeden Kaosa Destek Mi Oluyoruz?

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden (MIT) Dr. Kutay Deniz Atabay, “İnsanların bilimi konuşma isteğinin olması çok güzel ancak bunu doğru yapmak çok önemli. Bilim haberinin okuyanda bıraktığı izlenim davranışsal bir çıktı oluşturuyor. Bilim haberi yapan kişinin, bunu ‘Doğru şeyi söylüyor muyum?’ kaygısıyla yapması gerekiyor” diyerek sağlık gibi bilimin konusu olan haber ve paylaşımlarda doğruluğun önemine dikkat çekiyor. 

Denetleme mekanizmasının bulunmadığı sosyal medyada, gördüğümüz herhangi bir haberi doğruluğundan emin olmadan yaymamız ciddi bir vebal altına girmemiz anlamına geliyor. Gerçeğin aksine yalan haber on kat daha hızlı yayılırken, bu yayılımı durdurmak için hiçbir şey yapılamıyor. 

Bu durum toplumsal olarak herkesi etkileyip kaosa kapı araladığı için Uluslararası Sosyal Medya Derneği (USMED) Yönetim Kurulu Başkanı “Gerçek olmayan bir şeyi gerçekmiş gibi göstermek, dünyanın her yerinde suç sayılıyor” diyor. Gezi olaylarını hep birlikte hatırlayalım. Bizi ayrıştırmak, toplumsal birliğimizi bozmak, sağlıklı düşünmemize engel olmak için sosyal medya aracılığıyla pompalanan nefret, bir süre sonra sokaklara taşarak ülkede olası bir kaosun fitilini ateşleyebiliyor.

İnfodemi Salgınına Dikkat Etmeliyiz

Atalarımız “Göz iki, kulak iki, ağız tek. Çok görüp, çok dinleyip, az söylemek gerek” diyerek bize uyanık ve tedbirli olmayı, her habere itibar etmeyip iyice araştırmamız gerektiğini öğütlüyor. Bağışıklığımızı, umutlarımızı, dirliğimizi bozmaya çalışıp çok da lazımmış gibi Covid-19’dan daha tehlikeli olan infodemi salgınını başımıza çıkaranlara, bir Müslümana yakışır şekilde peygamber ahlakıyla ahlaklanarak karşılık vermemiz gerekiyor.

Dürüstlük, güvenilirlik, gerçekleri duyurma ve günahlardan korunma özellikleriyle birlikte aynı zamanda son derece zeki ve uyanık olma özelliğine de sahiptir peygamberler. Bu özelliklerden hissesini alan şuurlu müminler; doğru sözlü, güvenilir kişiliğe sahip olup provokasyonlara ve fitneye karşı son derece uyanıktırlar. Her çeşit hile, komplo ve planlara karşı tedbirlidirler. Zira kardeşliği zedeleyecek, birlik ve beraberliği bozacak davranışlarla uykuda olan fitneyi uyandırmak basiretli bir mümine yakışmaz.

Mevlana, Mesnevi’sinde, iyi ve kötü sözü cennet ile cehennemin kapısının açılmasına benzeterek şöyle der: “Sözü sırlar sarayının kapısı bil. Güzel bir söz işitince düşün bakalım, cennetin hangi kapısı açıldı. Kötü bir ses mi geldi? Bed bir söz mü işittin? Dikkat et bakalım, cehennemin hangi kapısı sana açıldı.” Güzel ve müjdeleyici sözün cennete, aksinin cehenneme benzetildiği bu beyit; bizi her zaman iyiyi, güzeli söylemeye; doğruya, hakikate davet ediyor. Yunus Emre’nin de dediği gibi zehirli aşı bal ile yağ eden, insanın işini sağ eden, sözü pişirip de söylemesidir, yani temkinli olmasıdır.

Nasıl ki koronavirüs gibi virüslere karşı türlü önlemler almaya devam ediyorsak; fırsatçılık, kitleleri abartılı ve yalan söylemlerle manipüle etme, hurafelerle kandırma gibi birçok zararlı amaca hizmet eden infodemi salgınına da dikkat etmeliyiz. Uyanık olup, ortalığa atılan herhangi bir bilginin kaynağı, aktarıcısı, mecrası, hatibi, muhatabı kim sormalıyız. Bu sorulara cevap bulmadan, doğruluğundan emin olmadığımız hiçbir haberi yaymamalı, yayılmasına da hizmet etmemeliyiz.


Aşağıdaki kaynaktan faydalanılmıştır:
Semerkand Aile Dergisi, Sayı 181 s.26